Oddzielanie się pępowiny następuje między 5. a 15. dniem po urodzeniu. Kikut pępowiny odpada samoistnie, pozostawiając pokrywające się naskórkiem dno pępka.

Do czynników opóźniających oddzielanie pępowiny należą:

W ciągu ostatnich dziesięcioleci zalecano przemywanie kikuta pępowiny 70% roztworem spirytusu. Obecnie uważa się, że przedłuża to czas oddzielania się kikuta ze względu na eliminację fizjologicznej flory bakteryjnej.

Instytut Matki i Dziecka w Warszawie podaje rekomendacje dotyczące pielęgnacji pępka:

Objawy infekcji pępka to zaczerwienienie, obrzęk, bolesność, ropna wydzielina, a powikłania ogólne to gorączka, senność, brak łaknienia.

Niewielki stan zapalny (zaczerwienienie wokół nasady) leczy się miejscowo antybiotykami (np. bacytracyną lub neomycyną w aerozolu).

Wśród dostępnych w Polsce antyseptyków najszersze spektrum przeciwbakteryjne i największe bezpieczeństwo stosowania mają chlorheksydyna i oktenidyna (octenisept).

Nasilony stan zapalny (naciek zapalny, ropna wydzielina) zaleca się leczyć w warunkach szpitalnych z powodu dużego ryzyka uogólnionego zakażenia, a nawet sepsy.

Źle gojący się kikut pępowiny może być miejscem powstania ziarniniaka pępka. Ma on postać czerwonego, sączącego guzka w dnie pępka, będącego przerastającą, często zakażoną tkanką ziarninową. Zaleca się wtedy przyżeganie azotanem srebra. Ziarniniak pępka jest najczęstszym powodem utrzymywania się wydzieliny

z pępka noworodków. Innymi rzadszymi przyczynami mogą być przetrwały moczownik, przetrwały przewód pępkowo-krezkowy czy torbielowata pozostałość przewodu pępkowo-krezkowego. Wszystkie one wymagają interwencji chirurgicznej.

Noworodki z opóźnionym oddzielaniem się kikuta pępowiny (powyżej 3. tygodnia) powinny być obserwowane w kierunku zaburzenia czynności neutrofilów. Deficyt adhezji leukocytów typu 1. (LAD-1) jest bardzo rzadką chorobą dziedziczoną autosomalnie recesywnie, w której stwierdza się brak przylegania i migracji leukocytów.

Po odpadnięciu kikuta pępowiny i zagojeniu się dna powstaje blizna ostateczna, tzw. blizna po matce. Pępek może być wklęsły lub wypukły, mniej lub bardziej estetyczny.

Pępek jest jednym z miejsc o tzw. zmniejszonym oporze (łac. locus minoris resistentiae), w którym ściana jamy brzusznej jest słabsza i bardziej podatna na zmiany patologiczne, takie jak przepukliny.

Dlatego starajmy się, aby w pierwszym okresie noworodek jak najmniej i najkrócej płakał (należy szybko reagować na jego płacz, jako na wołanie dotyczące potrzeby jedzenia, picia czy zwykłej potrzeby bliskości, którą jest wtedy przytulanie). Z chwilą odpadnięcia kikuta pępowiny układajmy noworodka na brzuszku. Wzmacnia to mięśnie brzucha i jest wyjściową pozycją dla rozwoju motorycznego dziecka. 

W razie stwierdzenia malformacji w obrębie pępka szukajmy dalej, ponieważ mogą one być objawem rzadkich zespołów genetycznych Aarskoga, Robinowa i Axenfelda-Riegera, w przypadku którego wczesna diagnoza ma znaczenie ze względu na możliwość leczenia i zapobiegania postępującemu uszkodzeniu narządu wzroku.


Autorzy: Andrzej Kaszuba, Mirosława Kuchciak-Brancewicz
Fragment rozdziału. Zabiegi pielęgnacyjne skóry u dzieci i młodzieży. W: Ilustrowana dermatologia dziecięca. Podstawowe problemy kliniczne w pytaniach i odpowiedziach. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2013, s. 136-137. 

Fot.: Fotolia