W medycynie postnatalnej, czyli pediatrii, wyodrębniono kilka okresów rozwojowych. Pierwszym z nich jest okres noworodkowy, który przypada na 1.-28. dzień życia dziecka, następnym – okres niemowlęcy trwający od 29. dnia życia do ukończenia przez dziecko roku.

Wydzielanie łoju obserwuje się już w życiu płodowym. Łój jest niezmiernie złożoną mieszaniną lipidową zawierającą trojglicerydy, estry woskowe i pochodne skwalenowe. Prawdopodobnie chroni skórę ludzi przed wodą i jej utratą oraz hamuje wzrost znajdujących się na niej grzybów i bakterii. Wydzielanie łoju waha się w zależności od wieku. Jest ono duże u noworodków, obniża się w ciągu pierwszych tygodni życia, wzrasta gwałtownie w okresie pokwitania (13-18 lat), a następnie zmniejsza się powoli, wyraźniej u kobiet niż u mężczyzn.

Mechanizm kontroli czynności wydzielniczej łoju nie został jeszcze do końca poznany. Wydzielanie prawdopodobnie podlega rytmowi dobowemu, w dużym stopniu jest pod kontrolą androgenów, a w okresie noworodkowym i wczesnoniemowlęcym – pod kontrolą androgenów ciążowych matki. Warunkuje to prawidłowe uwodnienie i natłuszczenie skóry w pierwszych 2-3 miesiącach życia, o ile intensywność zabiegów pielęgnacyjnych i używane do mycia/kąpieli środki nie spowodują uszkodzenia tej naturalnej bariery naskórkowej, jaką jest kwaśny płaszcz wodno-lipidowy. Wraz z zanikiem gruczołów łojowych zmniejsza się ilość naturalnej natłustki skóry, co może być powodem ujawnienia się uwarunkowanej genetycznie suchości skóry (teoretycznie wszyscy pacjenci z atopowym zapaleniem skóry mają suchą skórę), która pozostaje w tym stanie do końca życia.

W AZS często wyróżnia się trzy fazy choroby (faza niemowlęca, faza dziecięca i dorosłych). Charakterystyczna lokalizacja zmian i symetryczne ich rozmieszczenie na ogół nie powodują trudności w rozpoznaniu AZS.

W fazie niemowlęcej AZS zwykle rozpoczyna się między 2. a 6. m.ż. Wcześniej nie ma podstaw fizjologicznych do tego, by rozwinęło się klinicznie AZS (chociaż istnieje tzw. rodzinny wywiad atopowy). Zmiany skórne mają charakter ognisk rumieniowo-złuszczających, rumieniowo-wysiękowych, wysiękowych, ognisk rumieniowych z obecnością grudek, grudek wysiękowych i nadżerek pokrywających się strupami. Zlokalizowane są one najczęściej na policzkach i owłosionej skórze głowy. Te powierzchnie ciała są narażone, po pierwsze, na wysuszające działanie powietrza, zaś po drugie – na działanie agresywnych czynników środowiskowych: mechanicznych (tarcie – niemowlę układa swą główkę na boczku prawym lub lewym, stąd zmiany na policzkach są najbardziej wyraźne), chemicznych (za sprawą wszystkich środków myjących, piorących używanych przez osoby opiekujące się niemowlakiem, perfum itp.), fizycznych, klimatycznych (wiatr, słońce), a także alergenów powietrznopochodnych. Oczywiście w ciężkich postaciach zmiany mogą zajmować całą twarz, tułów, pośladki i kończyny po stronie wyprostnej. Skóra okolicy pieluszkowej pozostaje zazwyczaj wolna od zmian. Bardzo dobrze pokazane jest to na schematach ilustrujących typowe rozmieszczenie wykwitów w AZS w niemowlęctwie, dzieciństwie i wieku dorosłym. Być może mały chochlik drukarski (faza noworodkowa) stał się powodem zadanego pytania?

Poza tym AZS definiowane jest jako przewlekła, nawrotowa dermatoza zapalna dotycząca naskórka i skóry właściwej. Cechuje ją silny świąd, typowe umiejscowienie i charakterystyczne zmiany skórne oraz częste współistnienie z innymi  chorobami atopowymi u pacjenta lub jego rodziny. Zatem w odniesieniu do czasu trwania choroby – pierwszych 28 dni życia dziecka, jakie przypadają na okres noworodkowy – trudno mowić o chorobie przewlekłej i nawrotowej. W okresie noworodkowym najczęściej występującymi zmianami skórnymi są potówki/potówki „zropiałe”, kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia oraz łojotokowe zapalenie skóry.

 

 Źródło: A. Kaszuba, M. Kuchciak-Brancewicz, Ilustrowana dermatologia dziecięca. Podstawowe problemy kliniczne w pytaniach i odpowiedziach, Lublin 2013, s. 7-8.