Jeśli dziecko z zespołem Aspergera weźmie zabawkę do ręki, bawi się nią w dziwny sposób – ogląda szczegóły, kręci kółkiem, ustawia samochody w określonym porządku i nie pozwala przez kilka dni tego ułożenia zmienić oraz zauważa natychmiast wszystkie minimalne nawet zmiany. Typowe jest, że dla dzieci ze spektrum autyzmu ciekawszy jest szczegół, element niż całość. Wyraźnie także nie potrafią odkryć i zastosować funkcji danego przedmiotu ani używać go zgodnie z przeznaczeniem. […]
Dzieci z zespołem Aspergera, nie rozumiejąc zasad panujących w grupie (zwłaszcza reguł zabawy, które często się zmieniają), dążą do kontaktu w sobie właściwy sposób lub go unikają. W sytuacji zabaw grupowych dziecko z ZA szczególnie często może okazywać negatywne emocje – złość, agresję lub chęć izolacji. Dowodzi to dużych problemów z rozumieniem, co często jest przyczyną wzrostu poziomu strachu, stresu, poczucia zagrożenia.
Z problemem adekwatnych reakcji emocjonalnych wiąże się również kwestia braku empatii u dzieci z zespołem Aspergera. Współodczuwanie neurobiologicznie uwarunkowane sprawnością neuronów lustrzanych jest bowiem możliwe jedynie wtedy, kiedy możemy odczuwać samodzielnie oraz kiedy wiemy, co odczuwamy. […]
Reakcje emocjonalne dzieci z zespołem Aspergera są często nieadekwatne do sytuacji i działającego bodźca oraz błędnie interpretowane przez terapeutów i rodziców. Zarówno płacz, jak i śmiech osób z ZA często nie są reakcjami, którym możemy przypisać znaczenie obowiązujące kulturowo. Śmiech nie jest wcale oznaką radości, a tym bardziej reakcją na żart, zabawną sytuację (rozumienie żartów w wydaniu zarówno sytuacyjnym, jak i słownym przychodzi w terapii bardzo późno, a i tak osoby dorosłe z zespołem Aspergera, funkcjonujące samodzielnie całkiem sprawnie, często uważane są za pozbawione poczucia humoru), a płacz nie musi oznaczać smutku czy bólu. Najczęściej jest to forma zerwania kontaktu z otoczeniem, odcięcia się od docierających z zewnątrz bodźców. […] Za każdym razem w czasie terapii poprawa samokontrolowania zachowania oraz spadek negatywnych emocji następuje wraz z rozwojem systemu językowego objawiającym się przede wszystkim rozumieniem, a także mówieniem.
- Budowaniu systemu językowego zgodnie z zasadami programowania języka uwzględniającymi hierarchizację zagadnień językowych oraz zdolność elastycznego korzystania ze schematów językowych.
- Wczesnej nauce czytania umożliwiającej ćwiczenie funkcji językowych (od kształtowania systemu fonetyczno-fonologicznego po rozumienie i tworzenie tekstów), stymulację poznawczą oraz stymulację rozwoju określonych struktur mózgowych (na przykład spoidła wielkiego).
- Ćwiczeniom funkcji poznawczych niezbędnych do prawidłowego budowania systemu językowego, w tym sekwencji, procesów myślowych (np. myślenia symbolicznego i myślenia przez analogię oraz kategoryzacji), pamięci (sekwencyjnej i symultanicznej), zabawy, percepcji wzrokowej, słuchowej i czuciowej, zdolności koordynacji odbieranych bodźców (poznanie polimodalne).
- Ćwiczeniom motoryki ze szczególnym uwzględnieniem małej motoryki i praksji oralnej oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej.
- Ćwiczeniom usprawniającym skupianie uwagi (wzroku) na materiale zadaniowym oraz twarzy terapeuty/rodzica.
-
Regulacji zachowań, głównie poprzez uczenie językowych reguł społecznych, nazywanie i rozumienie nazw emocji, naukę naśladowania i uczenia się przez współdziałanie.
Autorka: Marta Korendo
Źródło: Fragmenty rozdziału "Zespół Aspergera - od diagnozy do terapii”. W: Zaburzenia mowy w wybranych zespołach uwarunkowanych genetycznie, red. Cieszyńska-Rożek J, Sobolewski P, Grzesiak-Witek D, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2018, s. 174-178.
Fot.: Pixabay